Γράφει η Αστροφυσικός Ελένη Χατζηχρήστου
Εικ. Ουρανος: Ο ουρανός του Ιανουαρίου για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/01/2011 22:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)
Αυτό το Μήνα..
Αρχή του χρόνου, ενός χρόνου που ελπίζουμε να φέρει καλύτερες ημέρες για όλο τον κόσμο, αλλά και συναρπαστικές νύκτες για τους εραστές του ουρανού. Η αρχή του χρόνου σημαδεύεται από το πέρασμα της Γης μέσα από κοσμικά συντρίμμια δίνοντας τις πρώτες βροχές διαττόντων του έτους. Αυτό το μήνα η Γη θα βρεθεί σε μια ιδιαίτερη θέση στην τροχιά της γύρω από τον Ήλιο, στο Περιήλιο, δηλαδή στην κοντινότερη απόστασή της από τον Ήλιο (147.105.721 χλμ.) που αποτελεί το 98% μιας αστρονομικής μονάδας (μέση απόσταση Γης-Ήλιου ίση με 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα). Δώδεκα ώρες αργότερα, στις 4 Ιανουαρίου, θα έχουμε μια μερική ηλιακή έκλειψη που θα γίνει ορατή από τη βόρεια Αφρική, τη Δυτική Ασία, και το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Στις 10:23 ώρα Ελλάδας θα δούμε τα 2/3 του Ηλιακού δίσκου να καλύπτονται από τη σκιά της Σελήνης. Η επόμενη μερική ηλιακή έκλειψη θα συμβεί την 1η Ιουνίου και θα είναι ορατή μόνο στις βόρειες πολικές περιοχές. Ένα μήνα αργότερα, την 1η Ιουλίου, θα συμβεί μια ακόμη μερική ηλιακή έκλειψη ορατή από τμήματα του ωκεανού στην Ανταρκτική. Τέλος, την 25η Νοεμβρίου μια ακόμη μερική ηλιακή έκλειψη θα είναι ορατή από την Ανταρκτική, και μερικές περιοχές της Νότιας Αφρικής, της Τασμανίας και της Νέας Ζηλανδίας.
Βροχές Διαττόντων
Από την πρώτη κιόλας ημέρα του χρόνου θα μπούμε στην τροχιά των Τεταρτίδων, συντρίμμια που άφησε πίσω του το 2003ΕΗ1. Η κορύφωση της βροχής διαττόντων θα συμβεί δύο ημέρες αργότερα, την 3η Ιανουαρίου, οπότε κοιτώντας ανατολικά προς τον Βοώτη λίγες ώρες πριν την ανατολή του Ήλιου θα μπορέσετε να δείτε από 40 ως και 90 διάττοντες το λεπτό. Ο απόλυτα σκοτεινός ουρανός (Νέα Σελήνη) εκείνων των ημερών βοηθάει πολύ στην παρατήρησή τους. Κάποιες ιδιαίτερα ευνοϊκές χρονιές αναφέρθηκαν ως και 600 μετεωροειδή την ώρα. Οι Τεταρτίδες δεν είναι πολύ λαμπρά μετεωροειδή αλλά αρκετά γρήγορα και με ιδιαίτερη μπλε λάμψη και αξίζει τον κόπο να τα αναζητήσετε γιατί η επόμενη αξιόλογη βροχή διαττόντων θα εμφανιστεί τον Απρίλιο.
Άλλη γνωστή βροχή διαττόντων του Ιανουαρίου είναι οι Δέλτα Καρκινίδες, που εμφανίζονται στα μέσα του μήνα με ακτινοβόλο σημείο στον αστερισμό του Καρκίνου, που μεσουρανεί γύρω στα μεσάνυκτα. Ελάχιστοι διάττοντες αναμένονται, και ατυχώς η κορύφωσή τους στις 15-16 Ιανουαρίου συμπίπτει με την Πανσέληνο.
Το ίδιο ισχύει και για την Τρίτη βροχή μετεωροειδών του Ιανουαρίου που κορυφώνεται στις 18 Ιανουαρίου, αλλά με μόνο 2 διάττοντες την ώρα σε συνθήκες Πανσελήνου θα είναι πρακτικά αόρατη
Εικ. Ερμης: Ο Ερμής συλλαμβάνεται να περνάει μπροστά από τον Ήλιο (Credit: ESO).
Πλανήτες και Άστρα
Στις αρχές του χρόνου θα γίνουμε μάρτυρες ενός χορού ανάμεσα στους πλανήτες Δία και Ουρανό: την 1η Ιανουαρίου ο Ουρανός θα φαίνεται βόρεια του Δία και στις 3-4 του μήνα θα μετακινηθεί κοντύτερα στον λαμπρό πλανήτη, σε φαινόμενη απόσταση μόλις μισής μοίρας. Στις 5 Ιανουαρίου θα δούμε τους δύο πλανήτες δίπλα-δίπλα και στις αμέσως επόμενες ημέρες ο Ουρανός θα έχει μετακινηθεί νότια του Δία. Θα έχετε σίγουρα χ΄ρονο να τους απολαύσετε, αφού τις 11 πρώτες ημέρες του χρόνου οι δύο πλανήτες θα βρίσκονται σε φαινόμενη απόσταση μεταξύ τους μικρότερη της 1 μοίρας (φυσικά η πραγματική τους απόσταση είναι περίπου 1.5 δισεκατομμύριο χιλιόμετρα). Ο Δίας θα λάμπει με αστρονομικό μέγεθος -2.4 ενώ ο Ουρανός είναι 1600 φορές αμυδρότερος με αστρονομικό μέγεθος περίπου 6. Χρησιμοποιείστε κιάλια ή ακόμη καλύτερα τηλεσκόπιο για να μην χάσετε αυτό το κοσμικό μπαλέτο.
Ο Ερμής θα εμφανίζεται λίγο πριν την ανατολή του Ήλιου, μετά τη λαμπρή Αφροδίτη που θα μονοπωλήσει τον πρωινό ουρανό αυτό το μήνα. Ανάμεσα στην Αφροδίτη και τον Ερμή θα βρίσκεται και ο Αντάρης. Στις 29-30 Ιανουαρίου η Αφροδίτη θα εκτελέσει ένα ουράνιο μπαλέτο με την αναδυόμενη Σελήνη, μην το χάσετε. Ο Δίας παραμένει λαμπρός στο ουράνιο στερέωμα όπως και τη χρονιά που μόλις τελείωσε. Φέτος περιμένουμε την επανεμφάνιση μιας από τις περίφημες ζώνες του (Νότια Ισημερινή Ζώνη) που απροειδοποίητα εξαφανίστηκε το 2010. Ο Κρόνος κυριαρχεί στον ουρανό το δεύτερο μισό της νύκτας αναδεικνύοντας και πάλι την ομορφιά των δακτυλίων του. Μη τον χάσετε! Ο Ποσειδώνας είναι εξαιρετικά αμυδρός με αστρονομικό μέγεθος μόλις 8.9 και θα βρίσκεται δυτικά του Ουρανού πολύ χαμηλά στον ορίζοντα, τις πρώτες βραδινές ώρες. Σύντομα θα γίνει αόρατος για τα γήινα τηλεσκόπια και θα παραμείνει έτσι ως τα τέλη του 2012.
Σελήνη
Νέα Σελήνη στις 4 Ιανουαρίου, Πρώτο Τέταρτο στις 12, Πανσέληνος στις 19 και Τελευταίο Τέταρτο στις 26 Ιανουαρίου. Η Σελήνη στο Απόγειο (404.975 χλμ.) στις 10 Ιανουαρίου και στο Περίγειο (362.792 χλμ.) στις 22 Ιανουαρίου. Και αυτό το μήνα η Σελήνη θα εκτελέσει όμορφους συνδυασμούς με τους περισσότερους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος αλλά και με μακρινά άστρα και σχηματισμούς του Γαλαξία μας.
Εικ. Πανσεληνος: Η Πανσέληνος δύει πάνω από το Cerro Paranal στη Χιλή, πίσω από τα τηλεσκόπια VLT (Credit: G. Gillet/ ESO).
Διαστημικά Γεγονότα του Μήνα
Το διαστημόπλοιο Cassini θα περάσει κοντά στην Πανδώρα και την Μεθώνη στις 10 Ιανουαρίου, κοντά στη Ρέα και τον Τιτάνα στις 11 του μήνα και στις 31 Ιανουαρίου θα βρεθεί κοντά στον Επιμηθέα, την Καλυψώ, τον Προμηθέα, τον Εγκέλαδο και την Ελένη.
Αναλυτικό Αστρονομικό Ημερολόγιο
2 Ιανουαρίου: Ο Δίας 0.6ο νότια του Ουρανού. Ο Ερμής 4ο βόρεια της Σελήνης.
3 Ιανουαρίου: Η Γη στο Περιήλιο (147.105.721 χλμ.).
4 Ιανουαρίου: Κορύφωση της βροχής διαττόντων Τεταρτίδες. Μερική Ηλιακή Έκλειψη. Νέα Σελήνη.
8 Ιανουαρίου: Η Σελήνη 5ο βόρεια του Ποσειδώνα. Η Αφροδίτη και ο Ερμής σε μέγιστη απομάκρυνση (47ο Δ, 23ο Ε).
9 Ιανουαρίου: Ο Ουρανός και ο Δίας 7ο νότια της Σελήνης. Ο Ερμής σε μέγιστη απομάκρυνση (23ο W).
10 Ιανουαρίου: Η Σελήνη στο Απόγειο (404.975 χλμ.).
11 Ιανουαρίου: Η Αφροδίτη 8ο βόρεια του Αντάρη
12 Ιανουαρίου: Πρώτο Τέταρτο.
14-15 Ιανουαρίου: Η Σελήνη κοντά στις Πλειάδες στον αστερισμό του Ταύρου.
18 Ιανουαρίου: Η Σελήνη πάνω από τον Προκύωνα και κάτω από τα «δίδυμα» άστρα Κάστωρ και Πολυδεύκη.
19 Ιανουαρίου: Πανσέληνος.
21 Ιανουαρίου: Η Σελήνη κάτω από τον Βασιλίσκο.
22 Ιανουαρίου: Η Σελήνη στο Περίγειο (362.792 χλμ.).
24 Ιανουαρίου: Η Σελήνη 8ο νότια του Κρόνου και δίπλα στον Στάχυ της Παρθένου.
26 Ιανουαρίου: Τελευταίο Τέταρτο Σελήνης.
27 Ιανουαρίου: Η Σελήνη 3ο νότια της Αφροδίτης.
30 Ιανουαρίου: Ο αστεροειδής Ceres σε συζυγία με τη Σελήνη.
Εικ. Οριζοντας: Ο ορίζοντας του Ιανουαρίου, κοιτώντας βόρεια για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/01/2011 22:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)
Πηγές:
http://www.synapses.co.uk/astro/monthnxt.html
http://stargazing.suite101.com/article.cfm/the_night_sky_for_january _2011
http://www.astronomynow.com/sky_charts.html
http://stardate.org/nightsky/almanac/
http://www.seasky.org/astronomy/astronomy_calendar_current.html
http://www.mmo.org/astronomy/this-months-sky.html
http://www.space.com/spacewatch/new_sky_calendar.html
http://www.skymaps.com/downloads.html
http://www.skymaps.com/articles/n1012.html
http://transientsky.wordpress.com/
http://www.arksky.org/
http://space.about.com/od/computerresources/tp/2011JanSkyGuide.htm
http://www.moonwise.co.uk/year/2011sky.php http://www.findyourfate.com/astrology/year2011/sky2011.html
http://users.sch.gr/mdogram/astronea.htm
http://www.imcce.fr/hosted_sites/ama10/evenements.html
http://www.spaceagepub.com/calendar/downrange.html
Ο ουρανός της εβδομάδας και από το: http://www.skyandtelescope.com/
Ο νυκτερινός ουρανός καθημερινά: http://www.astro.noa.gr/AlmanacIAA/iaa_today.htm
Εφαρμογές Java και εικονικά εργαλεία για την αναπαραγωγή του νυκτερινού ουρανού από το γεωγραφικό πλάτος και μήκος που βρίσκεστε:
http://space.about.com/library/weekly/blskymaps.htm
http://www.oras.org/stargazer/applet.html
Εικ. Ουρανος: Ο ουρανός του Ιανουαρίου για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/01/2011 22:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)
Αυτό το Μήνα..
Αρχή του χρόνου, ενός χρόνου που ελπίζουμε να φέρει καλύτερες ημέρες για όλο τον κόσμο, αλλά και συναρπαστικές νύκτες για τους εραστές του ουρανού. Η αρχή του χρόνου σημαδεύεται από το πέρασμα της Γης μέσα από κοσμικά συντρίμμια δίνοντας τις πρώτες βροχές διαττόντων του έτους. Αυτό το μήνα η Γη θα βρεθεί σε μια ιδιαίτερη θέση στην τροχιά της γύρω από τον Ήλιο, στο Περιήλιο, δηλαδή στην κοντινότερη απόστασή της από τον Ήλιο (147.105.721 χλμ.) που αποτελεί το 98% μιας αστρονομικής μονάδας (μέση απόσταση Γης-Ήλιου ίση με 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα). Δώδεκα ώρες αργότερα, στις 4 Ιανουαρίου, θα έχουμε μια μερική ηλιακή έκλειψη που θα γίνει ορατή από τη βόρεια Αφρική, τη Δυτική Ασία, και το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Στις 10:23 ώρα Ελλάδας θα δούμε τα 2/3 του Ηλιακού δίσκου να καλύπτονται από τη σκιά της Σελήνης. Η επόμενη μερική ηλιακή έκλειψη θα συμβεί την 1η Ιουνίου και θα είναι ορατή μόνο στις βόρειες πολικές περιοχές. Ένα μήνα αργότερα, την 1η Ιουλίου, θα συμβεί μια ακόμη μερική ηλιακή έκλειψη ορατή από τμήματα του ωκεανού στην Ανταρκτική. Τέλος, την 25η Νοεμβρίου μια ακόμη μερική ηλιακή έκλειψη θα είναι ορατή από την Ανταρκτική, και μερικές περιοχές της Νότιας Αφρικής, της Τασμανίας και της Νέας Ζηλανδίας.
Βροχές Διαττόντων
Από την πρώτη κιόλας ημέρα του χρόνου θα μπούμε στην τροχιά των Τεταρτίδων, συντρίμμια που άφησε πίσω του το 2003ΕΗ1. Η κορύφωση της βροχής διαττόντων θα συμβεί δύο ημέρες αργότερα, την 3η Ιανουαρίου, οπότε κοιτώντας ανατολικά προς τον Βοώτη λίγες ώρες πριν την ανατολή του Ήλιου θα μπορέσετε να δείτε από 40 ως και 90 διάττοντες το λεπτό. Ο απόλυτα σκοτεινός ουρανός (Νέα Σελήνη) εκείνων των ημερών βοηθάει πολύ στην παρατήρησή τους. Κάποιες ιδιαίτερα ευνοϊκές χρονιές αναφέρθηκαν ως και 600 μετεωροειδή την ώρα. Οι Τεταρτίδες δεν είναι πολύ λαμπρά μετεωροειδή αλλά αρκετά γρήγορα και με ιδιαίτερη μπλε λάμψη και αξίζει τον κόπο να τα αναζητήσετε γιατί η επόμενη αξιόλογη βροχή διαττόντων θα εμφανιστεί τον Απρίλιο.
Άλλη γνωστή βροχή διαττόντων του Ιανουαρίου είναι οι Δέλτα Καρκινίδες, που εμφανίζονται στα μέσα του μήνα με ακτινοβόλο σημείο στον αστερισμό του Καρκίνου, που μεσουρανεί γύρω στα μεσάνυκτα. Ελάχιστοι διάττοντες αναμένονται, και ατυχώς η κορύφωσή τους στις 15-16 Ιανουαρίου συμπίπτει με την Πανσέληνο.
Το ίδιο ισχύει και για την Τρίτη βροχή μετεωροειδών του Ιανουαρίου που κορυφώνεται στις 18 Ιανουαρίου, αλλά με μόνο 2 διάττοντες την ώρα σε συνθήκες Πανσελήνου θα είναι πρακτικά αόρατη
Εικ. Ερμης: Ο Ερμής συλλαμβάνεται να περνάει μπροστά από τον Ήλιο (Credit: ESO).
Πλανήτες και Άστρα
Στις αρχές του χρόνου θα γίνουμε μάρτυρες ενός χορού ανάμεσα στους πλανήτες Δία και Ουρανό: την 1η Ιανουαρίου ο Ουρανός θα φαίνεται βόρεια του Δία και στις 3-4 του μήνα θα μετακινηθεί κοντύτερα στον λαμπρό πλανήτη, σε φαινόμενη απόσταση μόλις μισής μοίρας. Στις 5 Ιανουαρίου θα δούμε τους δύο πλανήτες δίπλα-δίπλα και στις αμέσως επόμενες ημέρες ο Ουρανός θα έχει μετακινηθεί νότια του Δία. Θα έχετε σίγουρα χ΄ρονο να τους απολαύσετε, αφού τις 11 πρώτες ημέρες του χρόνου οι δύο πλανήτες θα βρίσκονται σε φαινόμενη απόσταση μεταξύ τους μικρότερη της 1 μοίρας (φυσικά η πραγματική τους απόσταση είναι περίπου 1.5 δισεκατομμύριο χιλιόμετρα). Ο Δίας θα λάμπει με αστρονομικό μέγεθος -2.4 ενώ ο Ουρανός είναι 1600 φορές αμυδρότερος με αστρονομικό μέγεθος περίπου 6. Χρησιμοποιείστε κιάλια ή ακόμη καλύτερα τηλεσκόπιο για να μην χάσετε αυτό το κοσμικό μπαλέτο.
Ο Ερμής θα εμφανίζεται λίγο πριν την ανατολή του Ήλιου, μετά τη λαμπρή Αφροδίτη που θα μονοπωλήσει τον πρωινό ουρανό αυτό το μήνα. Ανάμεσα στην Αφροδίτη και τον Ερμή θα βρίσκεται και ο Αντάρης. Στις 29-30 Ιανουαρίου η Αφροδίτη θα εκτελέσει ένα ουράνιο μπαλέτο με την αναδυόμενη Σελήνη, μην το χάσετε. Ο Δίας παραμένει λαμπρός στο ουράνιο στερέωμα όπως και τη χρονιά που μόλις τελείωσε. Φέτος περιμένουμε την επανεμφάνιση μιας από τις περίφημες ζώνες του (Νότια Ισημερινή Ζώνη) που απροειδοποίητα εξαφανίστηκε το 2010. Ο Κρόνος κυριαρχεί στον ουρανό το δεύτερο μισό της νύκτας αναδεικνύοντας και πάλι την ομορφιά των δακτυλίων του. Μη τον χάσετε! Ο Ποσειδώνας είναι εξαιρετικά αμυδρός με αστρονομικό μέγεθος μόλις 8.9 και θα βρίσκεται δυτικά του Ουρανού πολύ χαμηλά στον ορίζοντα, τις πρώτες βραδινές ώρες. Σύντομα θα γίνει αόρατος για τα γήινα τηλεσκόπια και θα παραμείνει έτσι ως τα τέλη του 2012.
Σελήνη
Νέα Σελήνη στις 4 Ιανουαρίου, Πρώτο Τέταρτο στις 12, Πανσέληνος στις 19 και Τελευταίο Τέταρτο στις 26 Ιανουαρίου. Η Σελήνη στο Απόγειο (404.975 χλμ.) στις 10 Ιανουαρίου και στο Περίγειο (362.792 χλμ.) στις 22 Ιανουαρίου. Και αυτό το μήνα η Σελήνη θα εκτελέσει όμορφους συνδυασμούς με τους περισσότερους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος αλλά και με μακρινά άστρα και σχηματισμούς του Γαλαξία μας.
Εικ. Πανσεληνος: Η Πανσέληνος δύει πάνω από το Cerro Paranal στη Χιλή, πίσω από τα τηλεσκόπια VLT (Credit: G. Gillet/ ESO).
Διαστημικά Γεγονότα του Μήνα
Το διαστημόπλοιο Cassini θα περάσει κοντά στην Πανδώρα και την Μεθώνη στις 10 Ιανουαρίου, κοντά στη Ρέα και τον Τιτάνα στις 11 του μήνα και στις 31 Ιανουαρίου θα βρεθεί κοντά στον Επιμηθέα, την Καλυψώ, τον Προμηθέα, τον Εγκέλαδο και την Ελένη.
Αναλυτικό Αστρονομικό Ημερολόγιο
2 Ιανουαρίου: Ο Δίας 0.6ο νότια του Ουρανού. Ο Ερμής 4ο βόρεια της Σελήνης.
3 Ιανουαρίου: Η Γη στο Περιήλιο (147.105.721 χλμ.).
4 Ιανουαρίου: Κορύφωση της βροχής διαττόντων Τεταρτίδες. Μερική Ηλιακή Έκλειψη. Νέα Σελήνη.
8 Ιανουαρίου: Η Σελήνη 5ο βόρεια του Ποσειδώνα. Η Αφροδίτη και ο Ερμής σε μέγιστη απομάκρυνση (47ο Δ, 23ο Ε).
9 Ιανουαρίου: Ο Ουρανός και ο Δίας 7ο νότια της Σελήνης. Ο Ερμής σε μέγιστη απομάκρυνση (23ο W).
10 Ιανουαρίου: Η Σελήνη στο Απόγειο (404.975 χλμ.).
11 Ιανουαρίου: Η Αφροδίτη 8ο βόρεια του Αντάρη
12 Ιανουαρίου: Πρώτο Τέταρτο.
14-15 Ιανουαρίου: Η Σελήνη κοντά στις Πλειάδες στον αστερισμό του Ταύρου.
18 Ιανουαρίου: Η Σελήνη πάνω από τον Προκύωνα και κάτω από τα «δίδυμα» άστρα Κάστωρ και Πολυδεύκη.
19 Ιανουαρίου: Πανσέληνος.
21 Ιανουαρίου: Η Σελήνη κάτω από τον Βασιλίσκο.
22 Ιανουαρίου: Η Σελήνη στο Περίγειο (362.792 χλμ.).
24 Ιανουαρίου: Η Σελήνη 8ο νότια του Κρόνου και δίπλα στον Στάχυ της Παρθένου.
26 Ιανουαρίου: Τελευταίο Τέταρτο Σελήνης.
27 Ιανουαρίου: Η Σελήνη 3ο νότια της Αφροδίτης.
30 Ιανουαρίου: Ο αστεροειδής Ceres σε συζυγία με τη Σελήνη.
Εικ. Οριζοντας: Ο ορίζοντας του Ιανουαρίου, κοιτώντας βόρεια για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/01/2011 22:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)
Πηγές:
http://www.synapses.co.uk/astro/monthnxt.html
http://stargazing.suite101.com/article.cfm/the_night_sky_for_january _2011
http://www.astronomynow.com/sky_charts.html
http://stardate.org/nightsky/almanac/
http://www.seasky.org/astronomy/astronomy_calendar_current.html
http://www.mmo.org/astronomy/this-months-sky.html
http://www.space.com/spacewatch/new_sky_calendar.html
http://www.skymaps.com/downloads.html
http://www.skymaps.com/articles/n1012.html
http://transientsky.wordpress.com/
http://www.arksky.org/
http://space.about.com/od/computerresources/tp/2011JanSkyGuide.htm
http://www.moonwise.co.uk/year/2011sky.php http://www.findyourfate.com/astrology/year2011/sky2011.html
http://users.sch.gr/mdogram/astronea.htm
http://www.imcce.fr/hosted_sites/ama10/evenements.html
http://www.spaceagepub.com/calendar/downrange.html
Ο ουρανός της εβδομάδας και από το: http://www.skyandtelescope.com/
Ο νυκτερινός ουρανός καθημερινά: http://www.astro.noa.gr/AlmanacIAA/iaa_today.htm
Εφαρμογές Java και εικονικά εργαλεία για την αναπαραγωγή του νυκτερινού ουρανού από το γεωγραφικό πλάτος και μήκος που βρίσκεστε:
http://space.about.com/library/weekly/blskymaps.htm
http://www.oras.org/stargazer/applet.html
