Γιατί να διαβάζουμε δάσκαλε;
Γράφει: Χρήστος Κάτσικας
16/12/2009
Πριν από περίπου 30 χρόνια, την ακαδημαϊκή χρονιά 1981/’82, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της συντριπτικής πλειονότητας των φοιτητών/-τριών που απάντησαν στην ερώτηση «νομίζετε ότι στη σημερινή ελληνική κοινωνία τα άτομα έχουν τη δυνατότητα να μεταπηδούν σε μια κοινωνική τάξη ανώτερη από αυτή στην οποία βρίσκονται οι γονείς τους;» η καταφατική απάντηση συγκέντρωσε συνολικά το 95% των φοιτητών/-τριών. Στην ίδια έρευνα τονίζεται κι ένα άλλο εξίσου σημαντικό εύρημα. Στην ερώτηση «με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η κοινωνική άνοδος στη σημερινή ελληνική κοινωνία;», φοιτητές και φοιτήτριες θεωρούσαν την περίοδο αυτή τη μόρφωση ως κύριο μέσο κοινωνικής ανόδου, εννοώντας βέβαια ότι οι πανεπιστημιακές σπουδές, ειδικότερα, συντελούν σε αυτό. Πρόκειται, βέβαια, για πεποίθηση που χρωστούσε τα δομικά υλικά σχηματισμού της σε εκείνη την περίοδο (και ακόμη προγενέστερα) στην οποία, πράγματι, η εκπαίδευση διαδραμάτιζε αποφασιστικό ρόλο στην ένταξη εκατοντάδων χιλιάδων νέων από όλα τα κοινωνικά στρώματα στις πολλαπλές νέες θέσεις εργασίας που τότε αναφύονταν κατά χιλιάδες. Η εκπαίδευση για τους φτωχούς και μεσαίους αγρότες της εποχής ήταν μια επένδυση για τα παιδιά τους, προστατευμένη από τον πληθωρισμό που φλόγιζε την ελπίδα να τα δουν να περάσουν στην άλλη όχθη, στα μεσαία και ανώτερα στρώματα. «Να φύγει», «να σπουδάσει», «να γίνει δάσκαλος, γιατρός, καθηγητής, δημόσιος υπάλληλος», «χορτάρι να βοσκήσω, αλλά να σπουδάσει»...
28 χρόνια αργότερα, σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει σημαντικά. Μιλάμε για ανατροπή στις καταστάσεις, στα δεδομένα και στις πεποιθήσεις. Το «κλειδί του παραδείσου», το πανεπιστήμιο, που την προηγούμενη περίοδο προέβαλλε σαν το σκαλοπάτι που έπρεπε ν’ ανέβουν τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών για να «αποκατασταθούν-εξασφαλιστούν», δεν υπάρχει πια. Τα πτυχία έχουν χάσει την αποτελεσματικότητα που είχαν στο παρελθόν ως μέσα επαγγελματικής προώθησης, καθώς η ολοένα και αυξανόμενη ανεργία σαρώνει όλων των ειδών τους τίτλους, ιδιαίτερα όταν δε συνοδεύονται από υψηλή καταγωγή, «δίκτυο σχέσεων-γνωριμιών» και «κληρονομικά δικαιώματα». Ακυρώνεται έτσι ένα ολόκληρο φάσμα κοινωνικών προσδοκιών, συγκροτημένο εδώ και αρκετές δεκαετίες για τη δυνατότητα εργασιακής απασχόλησης μέσα από την πρόσβαση στην εκπαίδευση και τα διαπιστευτήριά της.
Φυσικά, το σχολικό σύστημα δεν είναι άμοιρο ευθυνών. Ωστόσο πρέπει να γίνει σαφές ότι το πραγματικό δίλημμα δεν είναι να επιλέξει κανείς αν θα εισάγονται ή δε θα εισάγονται μαθητές με βαθμολογίες κάτω από τη βάση, αλλά το πώς θα οικοδομηθεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο θα «ανοίγει τα μάτια» των διδασκομένων. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο θα μπορεί να απαντήσει πειστικά στο βασανιστικό ερώτημα των μαθητών μας: «Και γιατί να διαβάσουμε δάσκαλε;».
